Họa sĩ LÊ VĂN ĐỆ (1906 - 1966)

IMPRESSIONIST/ TRƯỜNG PHÁI ẤN TƯỢNG

- Tốt nghiệp thủ khoa trường Cao đẳng Mỹ thuật Hà Nội năm 1930

- Cựu Sinh viên Trường Quốc gia Cao đẳng Mỹ thuật Paris
- Môn sinh của Jeans Pierre Laurens
- Giải thưởng Phòng Nghệ sĩ Pháp quốc Paris (Salon des Artistes Français)
- Học bổng nghiên cứu tại Rome và Athènes
- Giám đốc Mỹ thuật về Á châu trong kỳ triển lãm Quốc tế báo chí công giáo tại Vatican 
  năm 1936
- Điều khiển công cuộc tổ chức Mỹ thuật của Tòa Thánh Vatican trong kỳ triển lãm Quốc tế 
  Paris năm 1937 
- Trưởng phái đoàn Nghệ sĩ Việt Nam kỳ Triển lãm Quốc tế Mỹ thuật công giáo Vatican 
  năm 1950 tại Roma trong dịp năm Thánh.
Có tác phẩm trưng bày :
- Tại Viện bảo tàng Luxembourg ở Paris : "Trong gia đình" (En famille), sơn dầu, năm 1933

Khóa I Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương (1925 – 1930) Từ trái sang :

Lê Phổ (sinh 1907 – 2001), Mai Trung Thứ, Georges Khánh, Nguyễn Phan Chánh (1892 – 1984), Công Văn Chung, Lê Văn Đệ (1906 – 1966). Hiệu trưởng Victor Tardieu.

Lê Văn Đệ (1906-1966) En famille, daté 1933, huile sur toile. 179 x 225 cm. Exposé au Salon des artistes française  en 1933, Fonds national d' art contemporain, Inv. 13339

Centre national des arts plastiques. Dépôt au musée des Années 30
Fonds Du fleuve Rouge au Mékong : Visions du Việt Nam
Copyright DR/CNAP/ photo Y. Chenot, Paris: p. 87

(tư liệu do Madame Loan de Fontbrune cung cấp)

VIẾT BỞI VŨ THANH NHÀN

THỨ HAI, 24 THÁNG 9 2012 12:43

Cernuschi triển lãm hội họa Việt Nam "Từ Sông Hồng đến Cửu Long" Bức tranh lụa "Thiếu nữ uống trà” của tác giả Vũ Cao Đàm hiện diện trong cuộc triển lãm tại Pháp Tạp chí Mỹ Thuật (Beaux - Arts Magazines) xuất bản tại Paris, số 339 tháng 9.2012, giới thiệu về triển lãm: “... Theo những đường tàu của các nhà thám hiểm lạc lối đâu đó trên mảnh đất châu Á, có nhiều chàng họa sỹ trẻ đặt cái nhìn chiêm ngưỡng các thiếu nữ bản xứ trong tà áo lụa, ngỡ ngàng trước ruộng non ngát xanh hay những cát trắng bờ sông... 1924 là năm thành lập Trường Mỹ thuật Hà Nội, dưới hướng dẫn của Victor Tardieu, được họa sỹ Đông Dương Nam Sơn giúp đỡ, đã tạo ra một thế hệ nghệ sỹ thành thạo lối vẽ phương Tây. Thực tài của nhiều họa sỹ làm ta phải thán phục...” Từ Sông Hồng đến Cửu Long - Những tầm nhìn về Việt Nam (Du Fleuve Rouge au Mékong – Visions du Vietnam). Đó là tựa đề cuộc triển lãm tại viện bảo tàng Cernuschi. Nếu như vài năm trước, các bảo tàng ở Paris từng trưng bày cổ vật và nghệ thuật của Việt Nam, thì lần này, Cernuschi đã tập hợp được khá nhiều tác phẩm hội họa và mỹ nghệ đầy giá trị. Sơn dầu, tranh lụa, sơn mài, màu nước, tượng đồng hay đất nung, khoảng 70 tác phẩm của các nghệ sĩ người Pháp cũng như của người Việt đưa người xem triển lãm ngược dòng thời gian, tìm lại phong cảnh và dáng vẻ con người Việt Nam từ hậu bán thế kỷ XIX đến giữa thế kỷ XX. Cuộc triển lãm, khai mạc từ chiều hôm qua, chính thức mở cửa tiếp đón công chúng kể từ hôm nay (thứ Sáu 21/09/2012) cho đến 27/01/2013. Ngoài việc trưng bày các bức tranh của các họa sĩ Pháp từng đến hay từng sống ở Việt Nam, viện bảo tàng Cernuschi còn giới thiệu nhiều tác phẩm của danh họa Việt Nam, đa số xuất thân từ trường Mỹ thuật Đông Dương, cho thấy là từ sự tiếp cận và cọ sát với kỹ thuật Tây phương, đã nảy sinh rồi phát triển các trường mỹ thuật tại Việt Nam. Trong số các họa sĩ Pháp, có nhiều người từng được trao giải thưởng Đông Dương như Henri Dabadie, Charles Fouqueray, François de Marliave, Jonchère Évariste, Lucien Lièvre, Louis Bâte.... Về phía Việt Nam, có rất nhiều tên tuổi đã để lại dấu ấn sâu đậm trong làng hội họa như Lê Phổ, Lê Văn Đệ, Nguyễn Phan Chánh, Mai Trung Thứ, Vũ Cao Đàm, Tô Ngọc Vân, Vũ Tiến Chức, Nguyễn Gia Trí, Lương Xuân Nhị, Lưu Văn Sìn, Tôn Thất Đào ... Giao lưu Pháp - Việt sẽ là chủ đề trong chương trình văn hóa kỳ tới. Cuộc triển lãm Từ Sông Hồng đến Cửu Long có giá trị ít nhất là trên ba điểm. Thứ nhất, hầu hết các tác phẩm đều là chính gốc, nguyên tác có ghi rõ xuất xứ hoặc chứng nhận sở hữu. Thứ nhì là giá trị lịch sử, bởi vì một số tác phẩm đã bị thất lạc bặt tin từ hàng chục năm qua, người xem chỉ được thấy qua ảnh chụp, sách báo minh họa hay bản sao chép, nay các tác phẩm này xuất hiện trở lại. Thứ ba là giá trị tình cảm : nhiều bức tranh đến từ các bộ sưu tập gia đình, ít khi nào đem ra phổ biến cho công chúng, trường hợp tiêu biểu của họa sư Nam Sơn, người đồng sáng lập Trường Mỹ thuật Đông Dương (tiền thân của Trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam, nằm tại đường Yết Kiêu - Hà Nội) vào năm 1924 với họa sĩ Victor Tardieu. Gia đình của cụ Nam Sơn đã cho viện bảo tàng mượn hai bức tranh để triển lãm. Bên cạnh đó, đằng sau một số tác phẩm còn ẩn chứa nhiều giai thoại thú vị, nói lên tâm tình, hoàn cảnh của chính tác giả, trường hợp của họa sĩ Nguyễn Văn Thịnh và Nguyễn Gia Trí. Song song với triển lãm, viện bảo tàng Cernuschi còn tổ chức nhiều buổi thuyết trình bổ sung và chiếu phim tài liệu nói về việc trùng tu các tác phẩm của họa sĩ Nguyễn Phan Chánh. Trong số những chuyên gia tham gia thuyết trình có giáo sư Đinh Trọng Hiếu, chuyên ngành dân tộc học, từng giảng dạy bộ môn Văn minh Việt Nam tại đại học Paris VII. RFI đã mời giáo sư Đinh Trọng Hiếu nói về tầm vóc và ý nghĩa của cuộc triển lãm Từ Sông Hồng đến Cửu Long. Sau đây là nguyên văn phát biểu của giáo sư : "Đầu thu năm nay Bảo tàng Cernuschi tổ chức một cuộc triển lãm tôi cho là quan trọng. Bảo tàng này là một trong những Bảo tàng xưa nhất ở Paris, chuyên lưu trữ và chưng bày hiện vật và tác phẩm mỹ thuật về châu Á. Lần này cuộc triển lãm xoay quanh đề tài «Từ sông Hồng đến Cửu Long, những cách nhìn về Việt Nam ». Triển lãm bao gồm những tác phẩm hội họa, điêu khắc của những nghệ sĩ Pháp, phần lớn đã được « Giải thưởng Đông Dương », ghi lại phong cảnh và con người ở đất nước ta. Có lẽ cũng có vài bức đẹp, nhất là của ông Imguimberty và của bà Alix Aymé, cả hai đều giảng dạy tại Trường Mỹ thuật Đông Dương tại Hà Nội, từ 1924 trở đi. Nhưng tôi muốn nói nhiều hơn đến những tác phẩm của các họa sĩ Việt Nam, phần lớn là những họa sĩ tên tuổi, nổi danh từ những năm 1930, trong đấy phải kể đến : Nam Sơn, vừa là họa sĩ vừa là họa sư, Lê Phổ, Mai Thứ, Nguyễn Gia Trí, Nguyễn Phan Chánh, Tô Ngọc Vân, Vũ Cao Đàm, v.v… Phải nhấn mạnh đến một điểm : đây là cuộc triển lãm hiếm hoi, có thể nói là duy nhất từ mấy chục năm qua, trong ấy tranh tượng đều là « đồ zin », nói như bây giờ thường nói, toàn đồ thật, không có đồ rởm, đồ giả, nhiều bức tranh ghi rõ lai lịch, xuất xứ. Đấy là nhờ công sức của nhà sưu tập từ hàng chục năm nay, bỏ công bỏ của ra để gìn giữ, trân trọng di sản văn hóa, nghệ thuật của Việt Nam. Tôi không muốn nói nhiều, như có vẻ « quảng cáo ». Tính chất « thật » của các tác phẩm khiến giới chuyên môn chú ý : sẽ có một phái đoàn năm chuyên gia sưu tập người Nhật đến thăm triển lãm, và ngắm nghía một bức tranh, bức tranh lụa « Lên Đồng » do Nguyễn Phan Chánh vẽ năm 1931. Bức này được kỹ sư điện Pierre Massé mua ngay với họa sĩ, tại Hà Nội, để làm quà cưới cho phu nhân. Sau đấy, không ai nhắc đến nữa, chỉ còn hình do báo ảnh Illustration và người chủ là Roger Baschet in lại và lưu truyền cho tới nay. Dựa vào ảnh này, người ta đã vẽ lại, vẽ rất khéo, một bức « Lên Đồng » khác hiện có mặt trong Bảo tàng (xin miễn nói ở đâu) cho nên giới hâm mộ nghệ thuật của Nguyễn Phan Chánh, nhất là bên Nhật, đâm ra thắc mắc. Cho nên họ sang tận nơi, ở Paris này, để xem một bức tranh thật quý giá và nổi tiếng mà hơn 70 năm ít người được thấy. Bức này đã được mua lại và có giấy chứng nhận của gia đình ông bà Massé. Một bức tranh lụa khác, thật đẹp, cũng của Nguyễn Phan Chánh, nhan đề là « Thiếu nữ chải tóc », cũng được trưng ra trong cuộc triển lãm này : nó thuộc sở hữu của Bảo tàng Cernuschi. Lê Phổ, Tô Ngọc Vân cũng có mặt với những bức tranh lụa từ thập niên 30, trong sưu tập cũ của giáo sư Pierre Huard. Ai trong chúng ta cũng biết rằng giáo sư Huard đã cùng bác sĩ Đỗ Xuân Hợp góp phần giảng dạy môn giải phẫu không những ở Đại học Y khoa Hà Nội, mà còn chính tại Trường Cao đẳng Mỹ thuật nữa, cho nên cách chọn tranh rất là tinh tế. Trong triển lãm, ta còn thấy một bức tranh lụa khác mà tôi cho là đẹp, đấy là bức vẽ hai mẹ con đang ngồi thêu, ký tên Nguyễn Văn Thịnh. Họa sĩ Nguyễn Văn Thịnh tốt nghiệp Khóa IV Trường Cao Đẳng Mỹ thuật Hà Nội (1928-1933), cùng khóa với những họa sĩ khác lừng danh : Nguyễn Tường Lân, Nguyễn Gia Trí, Nguyễn Cát Tường (nổi tiếng vì kiểu áo dài Le Mur). (Nguyễn Gia Trí theo học Khóa IV, song bỏ học, sau tốt nghiệp Khóa VII, để trau dồi kỹ thuật sơn mài, chứ chẳng cần vội vàng tốt nghiệp). Trở lại họa sĩ Nguyễn Văn Thịnh : đây là bức họa « ra Trường » của một « thủ khoa ». Sau này ít nghe thấy nhắc đến tên tuổi Nguyễn Văn Thịnh, nếu không có bức họa này họa sĩ Nguyễn Văn Thịnh sẽ… mai danh ! Tác phẩm Phong cảnh sơn thủy, chất liệu chì son, (64x50cm, 1956) Đây là một trong hai tác phẩm của Nam Sơn Họa Gia giới thiệu trong triển lãm Từ Sông Hồng đến Cửu Long - tại viện bảo tàng Cernuschi - Paris (Từ 21/09/2012 đến 27/01/2013) Tầm quan trọng của cuộc triển lãm này là như thế, ngoài việc thưởng lãm những tranh tượng đẹp, ta còn có thể theo dõi chuyển biến nghệ thuật của những họa sĩ danh tiếng như Mai Thứ (từ tranh sơn dầu đến tranh lụa), Lê Phổ (từ cái nhìn thực đến hư cấu), Vũ Cao Đàm (từ điêu khắc đến cách điệu sơn dầu). Xin mở dấu ngoặc nhỏ : tôi cũng có một bức tượng đất nung, của Vũ Cao Đàm, nhưng có lẽ không đẹp bằng bức trưng ở Cernuschi. Đấy là chưa kể đến những tác phẩm khác có mặt trong phòng tranh : của Nam Sơn (hai bức), của Lương Xuân Nhị (hai bức). Nguyễn Gia Trí lần này, ở đây, chỉ có một tấm sơn mài nhỏ, thật đáng tiếc, vì ở Pháp, tranh sơn mài của Nguyễn Gia Trí được công chúng hâm mộ, có bức « bình phong » dài hơn bốn thước… Tuy vậy bức sơn mài nhỏ này chứa đựng tâm tư của nhà nghệ sĩ giữa thời cuộc : khoảng những năm cuối thập niên 40, đầu thập niên 50, họa sĩ bị nhà đương cuộc Pháp làm khó dễ, bắt bớ. May, nhờ người bạn là kỹ sư điện khí Nguyễn Duy Thanh có chân trong Hội đồng Liên hiệp Pháp can thiệp, nên được thả ra. Họa sĩ Nguyễn Gia Trí đã tặng kỹ sư Nguyễn Duy Thanh bức tranh này, vẽ cảnh « Cá chậu chim lồng », để tri ân. Cạnh cuộc triển lãm, mà tôi vừa nhắc qua đến tầm quan trọng, Bảo tàng Cernuschi muốn thêm phần hiểu biết về Việt Nam hơn, nên cho tổ chức một số thuyết trình, bổ sung cho triển lãm. Có thuyết trình của những nhà nghiên cứu khác, về hội họa, về kiến trúc, về âm nhạc, như phần của anh Trần Quang Hải về Hát Bội và Hát Chèo, về nghệ thuật Chàm, về truyền thuyết, vân vân… Phần tôi, sẽ thuyết trình ngày thứ năm 25 tháng 10 về đóng góp của « Trường Mỹ thuật Gia Định », mà ta thường gọi một cách thân mật là « Trường Vẽ Gia Định ». Như quý bạn đều biết, năm tới, ngày 14 tháng 10 năm 2013, sẽ kỷ niệm long trọng một trăm năm thành lập Trường này, cho nên đóng góp của tôi, tuy nhỏ nhoi, cũng có đôi chút ý nghĩa. Tôi sẽ trình bày về Bộ Chuyên khảo bằng tranh vẽ về Đông Dương (Monographie dessinée de l’Indochine), Bộ Chuyên khảo này ít người biết tới, năm 2008 đã đoạt giải « Sách Vàng », và đến năm 2011 được triển lãm tại Lễ hội đường sách Xuân Tân Mão năm 2011. Đây là bộ tranh đồ sộ gồm 520 bức vẽ, in li-tô, phần lớn đều tô màu, mô tả phong cảnh, cách sinh sống của dân nước ta vào khoảng 1935. Chính xác thì có 4 bộ về xứ Bắc, 1 bộ về miền Trung, 6 bộ về miền Nam, 2 bộ về Căm-pu-chia và nước Lào. Tranh vẽ đặt dưới sự chỉ đạo của ông Jules Gustave Besson, thanh tra các Trường Mỹ thuật và Mỹ nghệ ở miền Nam, và cũng là Hiệu trưởng của Trường Mỹ thuật Gia Định đến hơn 10 năm. Học sinh Gia Định tham gia đông đảo để thực hiện cuốn sách này, và tụ họp lại thành « Hiệp hội các Nghề Trang trí và Hợp tác xã Gia Định ». Sách do Nhà xuất bản Paul Geuthner in theo các bản vẽ (1935-1938-1943). Tôi đã dùng nhiều hình ảnh trong bộ tranh này từ năm 1991 để minh họa cho cuộc sống của dân ta, trước đây, và ngày nay, để so sánh một số khác biệt Bắc Nam (nhất là về quy mô sản xuất lúa gạo) và cũng để minh họa cho nhiều biên khảo nằm trong việc giảng dạy môn «Văn minh văn hóa Việt Nam » tại Đại học Paris 7, từ năm 1975 cho đến khi nghỉ hưu năm 2002. Điều này nói lên sự chính xác của hình vẽ, phần lớn là vẽ bút chì, thêm tô màu công phu, của học sinh Trường Vẽ Gia Định. Về mặt này những bức vẽ đã giúp ta có một cái nhìn thực tế của đất nước và con người Việt Nam, khác hẳn cách nhìn thật mỹ miều nhưng không « đẫm mồ hôi » của các nhà họa sĩ. Nói vậy không có nghĩa là bắt họa sĩ chỉ được « tả chân » và buộc nghệ thuật phải có tầm mức « tư liệu ». Hòa âm - Tranh lụa của Mai Trung Thứ Không ! Nghệ thuật là sáng tạo, nhưng tôi vẫn muốn hỏi : tại sao một họa sĩ Nhật, như Hokusai, như Hiroshige lại có thể cho ta, vừa thưởng thức thiên nhiên Phù Tang, vừa yêu cái nên thơ của bức họa, vừa thấy được đời sống thường nhật của đại đa số quần chúng ? Đấy chỉ là một câu hỏi. Theo tôi, thì ở bên Pháp cũng thế : nếu được đào tạo theo cách nhìn của một Puvis de Chavanne thì sẽ vẽ « thoát tục » như Puvis de Chavanne, còn có cái nhìn sắc sảo, châm biếm như Honoré Daumier thì sẽ vẽ thể hiện cuộc sống một cách thật táo bạo, châm biếm, phê phán, nếu không gọi là đấu tranh… Tôi làm buổi thuyết trình này cũng có ý lập lại cán cân thăng bằng, không những chỉ về cái nhìn về đất nước ta, cho thấy một cách nhìn đầy thực tiễn mà cũng vẫn rất đẹp, đầy tính chất sáng tạo, nhưng còn muốn lập lại cái cân bằng cho những họa sĩ Trường Mỹ thuật Gia Định, vắng mặt trong cuộc triển lãm. Buổi thuyết trình của tôi nhằm tránh cái « vênh » ấy : đã bảo rằng « Từ sông Hồng đến Cửu Long » mà ít thấy bóng dáng cây dừa, sông rạch… Không ổn. Đành rằng có mặt một Lê Văn Đệ, một Diệp Minh Châu, nhưng cả hai đều được đào tạo ở Hà Nội. Có bức tranh sơn mài của Thành Lễ, nhưng nếu nhìn kỹ thì có suối, có núi, có rừng, có cầu, có người gồng gánh, kẻ cưỡi ngựa, tổng hợp lại cả Bắc Trung Nam,nhiều thời đại… Cũng hay ! Song, nếu xem cảnh một góc chợ dưới bàn tay, con mắt của học sinh Gia Định, sẽ thấy đâu là cái đặc thù của buổi họp chợ ở miền Nam. Ngoài ra, còn cảnh sản xuất, quy mô lớn, cung cách miền Nam (giã gạo 3 người, xay gạo, xay bột nhiều người), còn những ngành nghề mà, tuy có mặt ở miền Bắc, cũng không bao giờ được thấy mô tả, như cảnh sản xuất hàng trăm ngàn chiếc guốc, cảnh ngồi đóng cối xay gạo… Thật là chính xác, thật là phong phú, phải xem xét, so sánh, chứ nói trống không trên Đài khó quá ! Chuyên môn của tôi là ngành Dân tộc học, tôi làm việc ở Trung tâm Quốc gia Nghiên cứu khoa học (CNRS, Pháp). Tôi thán phục tài thể hiện sống động những gì học sinh Gia Định thấy trong đời sống thường ngày ở miền Nam. Họ không là « nhà Dân tộc học » mà sao lại thành công thế nhỉ ? Tôi chỉ khung lại miền Nam thôi, vì đấy là bí quyết thành công. Ông giám đốc Jules Gustave Besson cũng là họa sĩ, nhưng tranh của ông tầm thường, chú ý đến cách thể hiện ánh nắng, bóng râm rất khéo, tuy không khéo bằng Monet hay Seurat. Ông chẳng làm gì để tôi đặc biệt chú ý cả. Tuy nhiên, ông rất giỏi về điều động : vị tướng tài không phải là vị tướng phải bắn súng giỏi, mà là vị tướng chỉ huy giỏi. Ông Besson đã gửi học sinh miền Trung về miền Trung vẽ, những bức vẽ của một Duy Liêm mà sinh quán ở Phan Thiết, vẽ về Phan Thiết, thì nhất rồi. Vì thế, người miền Nam ra Bắc vẽ, khó lòng mà vẽ đạt về đời sống thường ngày ở miền Bắc; ở Căm-pu-chia, ở nước Lào, cũng thế. Nhưng vẽ về miền Nam, thì đúng là họ vẽ “số dách”, khó ai sánh bằng. Phải chăng tôi thiên vị ? Ông Louis Malleret, Giám đốc Trường Viễn Đông Bác cổ (E.F.E.O.)viết bài tựa dài 11 trang, có ý phê bình những họa sĩ đi dạo qua một xứ sở nào đó, cưỡi ngựa xem hoa, hỡi ôi. Về những tác phẩm của học sinh Trường Mỹ thuật Gia Định, ông viết một câu rất thâm thúy : qua tranh họ vẽ, tôi thấy họ yêu quê hương của họ. Dưới ngòi bút của một trí thức người Pháp, thời Pháp thuộc, đấy là một lời khen rất đáng tự hào, và đáng để chúng ta suy ngẫm." (batinh.com Xin Cảm ơn ông Nguyễn An Kiều đã giới thiệu ngồn thông tin này!) BTV.Vũ Thanh Nhàn Theo nguồng: Tuấn Thảo (TẠP CHÍ VĂN HÓA – RFI) Lưu luyến hồn xưa ĐẠO DIỄN VIỆT LINH Loan và bức tranh "Gia đình" của họa sĩ Lê Văn Đệ. Bài viết của Đạo diễn Việt Linh nhân đến triển lãm "Từ sông Hồng đến Cửu Long, những cách nhìn về Việt Nam" tại Bảo tàng Cernuschi từ 21.9.2012 đến 27.1.2013. Triển lãm mỹ thuật toàn quốc: Nhiều và to Mỹ thuật Việt Nam, kết nối xưa và nay Rồng - đỉnh cao mỹ thuật cổ “Hình tượng phụ nữ trong mỹ thuật VN” Phê bình lý luận mỹ thuật: Hổng Tôi nghĩ mình may mắn khi trở lại Pháp đúng dịp triển lãm còn mở cửa. Và gặp Loan... Lịch sử suýt mai một Là tôi đang nói đến triển lãm "Từ sông Hồng đến Cửu Long, những cách nhìn về Việt Nam" tại Bảo tàng Cernuschi từ 21.9.2012 đến 27.1.2013. Triển lãm trưng bày hơn 70 hiện vật của 40 tác giả, phần lớn là tác phẩm hội họa của các họa sĩ Việt Nam thời kỳ đầu Trường Mỹ thuật Đông Dương, cùng một số tác giả Pháp từng đến Việt Nam thời gian này như Victor Tardieu, Joseph Inguimberty, André Maire, Alix Aymé, Géo Michel… Cuộc triển lãm - mà theo Thị trưởng Bertrand Delanoe "Cho chúng ta cái nhìn vừa cảm động vừa sắc sảo hiếm có về một nền văn hóa còn quá ít người biết đến" - thu hút hơn vạn người xem bởi tất cả là nguyên tác, trong đó có nhiều tác phẩm từ lâu bặt tăm, nay xuất hiện trở lại. Nhiều tranh đến từ các bộ sưu tập gia đình, như hai bức của họa sĩ Nam Sơn. Hay tranh của Lê Phổ, Vũ Cao Đàm, Mai Trung Thứ, Nguyễn Phan Chánh… mượn từ các bộ sưu tập tư nhân Pháp ở Paris. Nhiều bức vốn chỉ được biết qua ảnh chụp, nay được giới thiệu nguyên bản như hai bức tranh lụa "Lên đồng", "Thiếu nữ chải tóc" của Nguyễn Phan Chánh; bức "Thợ thêu" của Tô Ngọc Vân; tranh sơn dầu của Joseph Inguimberty vẽ phụ nữ Hà Nội… Thật ra không phải tất cả tranh, tượng trong triển lãm đều tuyệt tác, nhưng đại biểu cho giai đoạn lịch sử quan trọng: Các trường mỹ nghệ thực hành được hình thành ở Đông Dương khá sớm, như Trường Mỹ thuật đồ mộc Thủ Dầu Một năm 1901, Trường Nghệ thuật, Kỹ nghệ Biên Hòa 1903, Trường vẽ Gia Định 1913; nhưng chưa có trường chuyên mỹ thuật. Năm 1921, họa sĩ Victor Tardieu có dịp đến Bắc bộ, đề xuất thành lập Trường Mỹ thuật Đông Dương. Sự hợp tác khăng khít giữa Tardieu và đồ đệ Nam Sơn đã tạo ra thế hệ họa sĩ có phong cách sáng tác đặc thù. Những tác phẩm lụa, sơn dầu, sơn mài với kỹ thuật hòa giao Âu - Á đã đưa tên tuổi Lê Văn Đệ, Lê Phổ, Vũ Cao Đàm, Nguyễn Phan Chánh, Mai Trung Thứ, Tô Ngọc Vân, Nguyễn Gia Trí, Lương Xuân Nhị, Lưu Văn Sìn… đi vào lịch sử nghệ thuật Việt Nam và vang danh thế giới. Người xem, đặc biệt người Pháp hẳn lưu ý tác phẩm của các họa sĩ Pháp - những người từng đoạt giải thưởng Đông Dương rồi sang dạy ở Việt Nam. Riêng tác giả nữ Alix Aymé - người hướng dẫn học trò Việt Nam nghệ thuật trang trí của phương Tây và nghệ thuật thếp vàng của sơn mài Nhật Bản - luôn níu chân người xem bằng chiếc tủ sơn mài tuyệt đẹp. Rung động nguyên bản Tính nguyên bản, quý hiếm là giá trị của triển lãm. Một đoàn chuyên gia Nhật đã đến xem bức tranh lụa "Lên đồng" Nguyễn Phan Chánh vẽ năm 1931 - bức tranh được kỹ sư Pierre Massé mua tặng vợ. Do lời đồn có nhiều tranh Nguyễn Phan Chánh bị sao chép từ ảnh, nên giới hâm mộ muốn đến tận đây để xem tranh thật. Hay như bức tranh lụa ra trường "Người thợ may" của Nguyễn Văn Thịnh - bức họa mà nếu không có nó tên tuổi Nguyễn Văn Thịnh đã hoàn toàn mai danh. Rất tiếc Nguyễn Gia Trí chỉ có một bức sơn mài nhỏ trong triển lãm, tuy nhiên nó chứa đựng chút tâm tình. Rằng cuối thập niên 40, Nguyễn Gia Trí bị Pháp bắt, may nhờ bạn là Nguyễn Duy Thanh giải thoát. Bức tranh "Cá chậu chim lồng" là để tri ân bạn, và được con cháu ông Thanh lưu giữ. Tính nguyên bản của triển lãm còn ở nội dung tác phẩm. Nếu tôi phải dừng mắt khá lâu trước bức tranh "Người đàn bà mặc áo dài đen" - hình ảnh khởi xướng kiểu áo ôm sát người - của Lê Phổ, hay bâng khuâng trước tượng đất nung "Thiếu nữ ngồi" của Vũ Cao Đàm, thì tôi phải bật cười bởi bức tranh mang tên "Lễ nơi Ngọ Môn" của Géo-Michel; trong đó, nơi tiền cảnh khuất mát, có anh lính ngả nghiêng nhìn cuộc lễ nghiêm trang! Rõ ràng tác giả đã tinh nhạy chỉ ra cái thuộc tính xuề xòa, chểnh mảng - khi có dịp - khá phổ biến của người Việt. Không thật sự phong phú nhưng tính lịch sử, nguyên bản là cái duyên lôi kéo, khiến người xem để lại hàng trăm ghi chép nồng nhiệt, với lác đác câu kết thúc: "Cảm ơn Loan de Fontbrune". Thiếu nữ ngồi (đất nung) của họa sĩ Vũ Cao Đàm. Trước khi nói về Loan - một trong hai người trách nhiệm triển lãm, tôi muốn nhắc qua phim tài liệu "Chương trình phục chế tranh Nguyễn Phan Chánh" của hãng sản xuất Creative Position Core được chiếu ở đây. Phim kể rằng dù được đánh giá là di sản nghệ thuật lớn của dân tộc, song nhiều tranh của Nguyễn Phan Chánh đang được lưu giữ ở bảo tàng, hoặc gia đình đều bị hư hỏng nặng do điều kiện bảo quản khiếm khuyết và khí hậu ẩm ướt. Trong một lần sang Việt Nam năm 2001, bị tranh lụa Nguyễn Phan Chánh mê hoặc, chuyên gia hội họa Nhật Bản Tsutomu Nakamura ngỏ ý mang sang Nhật phục chế, và được gia đình hoạ sĩ đồng ý. Sau cuộc du hành nâng niu và một năm kỳ công của bà Kikuko Iwai - giám đốc Viện Phục chế nghệ thuật, người nổi tiếng phục chế thành công các tuyệt phẩm của Picasso, Monet - ba bức tranh "Cô gái cưỡi bò qua sông" (1967), "Hun thuyền" và "Đốn củi" (1938) của Nguyễn Phan Chánh đã được hồi sinh, triển lãm khá lâu tại Tokyo. Xem phim, không ít lần tôi nín thở, cay mắt cùng động tác tu sửa công phu của Kikuko Iwai. Đạo diễn rất đúng khi ưu tiên thời lượng cho mắt người phục chế - nó tha thiết, tinh tường, trân quý. Đôi mắt đó hoàn toàn tương phản với phong dáng bệ vệ, những phát biểu khuôn sáo lơ mơ về Nguyễn Phan Chánh của một quan chức bảo tàng trong nước. Xem phim, ta tin không chỉ thời gian, thời tiết làm chết tranh, và phục sinh tranh không hẳn chỉ bằng tiền. Loan de Fontbrune Gốc Huế, Loan de Fontbrune đi Pháp năm 1979 khi hai mươi tuổi. Loan nói chị thích hội họa từ nhỏ nên khi sang Pháp đã theo học tiếng Hoa và tiếng Nhật, sau đó học chuyên lịch sử nghệ thuật. Hỏi từ đâu có ý tưởng triển lãm này, Loan nói Bảo tàng Cernuschi vốn là dinh thất của chủ nhà băng gốc Ý Henri Cernuschi (1821-1896) tặng thành phố Paris cùng với bộ sưu tập nghệ thuật châu Á, chủ yếu Trung Hoa, Triều Tiên, Nhật Bản. Giám đốc Bảo tàng Christine Shimizu, người quen của Loan, nhân lần về Việt Nam trong Hội nghiên cứu gốm châu Á đã nảy ra ý muốn triển lãm gốm Việt Nam. Loan gợi ý mỹ thuật. Hỏi vì sao chọn mỹ thuật quá khứ, Loan nói muốn cắt nghĩa lịch sử hội họa Việt Nam, giới thiệu cho thế giới tài sản vô giá bị lãng quên của người Việt, những bức tranh ít người biết đến… Loan nói mình mãn nguyện lấy lại công bằng cho hội họa Việt Nam chân chính, bởi lâu nay tranh giả Việt Nam gây định kiến xấu. Cũng có người thất vọng trên số lượng tác phẩm, nhưng Loan cho biết chỉ có thể mượn tranh ở Pháp do kinh phí có hạn. Nền nã, dịu dàng như những người phụ nữ trong tranh, Loan nói chị vui vì triển lãm có đông khách, nhiều người trở lại, dẫn thêm bè bạn, báo chí khen ngợi. Đặc biệt, người Pháp rất cảm động khi tìm lại được một thời bị nước Pháp lãng quên do mặc cảm. Gia đình, học trò của các họa sĩ Pháp, Việt từ nhiều nước xa xôi cũng tìm đến xem tranh, tỏ lòng biết ơn thầy. "Giới thiệu cho thế giới các họa sĩ Việt Nam mình ngưỡng mộ, cũng là cách tôi gửi lời chia vui với con cháu họ, đã có những cha, ông đáng hãnh diện. Mong họ giữ gìn di sản, không làm phương hại uy tín của ông cha và tranh Việt Nam". Với câu cuối bức xúc, tôi biết Loan ám nhắc những trường hợp giả tranh khá tai tiếng. Loan nói, sau triển lãm này chị sẽ lên kế hoạch cho các triển lãm khác về nghệ thuật Việt Nam.

  

Lê Văn Đệ - Nắng hè - lụa

École vietnamienne. Gouache sur soie, jeune femme et enfant.  photo Piasa - Paris

Signé C.L.F. Le-Van-De, daté « Paris, 1938 » en bas à droite. 58 x 32,5 cm. Encadrée sous verre. 

Estimation : 800 / 1 000 € 

(par Mr. Alain.R.Truong)

Tác phẩm “Ba cậu bé” của Lê Văn Đệ

http://luxevn.com/tin-tuc/nghe-thuat/sothebys-dau-gia-25-tac-pham-cua-danh-hoa-viet-nam/

Tưởng Nhớ Họa Sĩ Lê Văn Đệ (1906-1966)

họa sĩ Đinh Cường

Lê Văn Đệ là Giám Đốc đầu tiên của trường Quốc Gia Cao Đẳng Mỹ Thuật Gia Định. Sau khi trường Cao Đẳng Mỹ Thuật Đông Dương thành lập tại Hà Nội năm 1925 dưới quyền Giám Đốc của Victor Tardieu. Trường này hoạt động cho đến năm 1945 thì đóng cửa.

1954, Hiệp định Genève chia đôi đất nước; do đó một số giáo sư và sinh viên di cư vào Nam đã tổ chức một Hội Nghị Tối Cao Toàn Quốc họp tại Gia Định, thỉnh nguyện lên chính phủ thành lập một trường Quốc Gia Cao Đẳng Mỹ Thuật. Do theo bản thỉnh nguyện ấy, ngày 31 tháng 12 năm 1954, Thủ tướng Chính Phủ đã ký nghị cho phép thiết lập trường Quốc Gia Cao Đẳng Mỹ Thuật Gia Định và bắt đầu hoạt động.
Ông là một họa sĩ tài danh, tốt nghiệp thủ khoa khoá I trường Cao Đẳng Mỹ Thuật Đông Dươngvào năm 1930. Khóa I gồm tám sinh viên trong số bốn trăm thí sinh của các xứ Đông Dương thuộc Pháp (Bắc Kỳ, Trung Kỳ, Lào và Campuchia), Nguyễn Phan Chánh, Lê Văn Đệ, George Khánh, Lê Phổ, Mai Trung Thứ, Công Văn Trung, Nguyễn Tường Tam và Lê Ang Phạm. Sau đó, dù chỉ có sáu người theo đuổi đến cùng, còn Nguyễn Tường Tam (nhà văn Nhất Linh) và Lê Ang Phan thì bỏ dở không theo học hết khoá.
Lê Văn Đệ sinh ngày 24 tháng 8 năm 1906 tại Mỏ Cày, Bến Tre, trong một gia đình phú hào. Thân sinh là cụ Hàm Tri Huyện Lê Quang Hòe, nguyên cai tổng Minh Đạt (Bến tre). Thân sinh ông vốn là cựu học và là một nhà đông y có tiếng. Gia đình có mười ba người con. Lê văn Đệ thứ mười, nên ở nhà có tên là Dix (Mười).
Học trung học tại trường Taberd, Saigon và đậu bằng Cao Đẳng Sơ Học (Brevet Élementaire), gia đình khuyến khích ra Hà Nội học trường Luật hoặc trường Thuốc, ông đều không thích. Chỉ thích thi vào Mỹ Thuật. Ông có năng khiếu hội họa từ nhỏ. Sau khi rời trường Taberd, mỗi ngày ông đến học vẽ với họa sĩ Huỳnh Đình Tựu.
Sau năm năm học tại trường Cao Đẳng Mỹ Thuật Đông Dương Hà Nội với các giáo sư Victor Tardieu, Joseph Inguivaberty. Ra trường được học bổng của hội SAMPIC (Société d'Améloration Morale, Intellectuelle et Physique des Indegènes de Cochinchine: Hội Đức Dục, Trí Dục và Thể Dục của người bản xứ Nam Kỳ) ông tiếp tục theo học trường Quốc Gia Cao Đẳng Mỹ Thuật Pháp (École Nationale Supérieure des Beaux Arts). Đáng lẽ phải vào học lại từ lớp Dự Bị, nhưng nhờ có thư giới thiệu của Victor Tardieu và một số tranh của ông đem theo từ Việt Nam qua nên được nhận vào học vào năm thứ nhất ngay. Lại thêm được giáo sư Viện Sĩ Jeans Pierre Laurens (Membre de l'Institut) nhận dạy riêng ở xưởng vẽ về tranh sơn dầu. Nên buổi sáng học ở trường; buổi chiều về lại làm việc ở xưởng vẽ của họa sĩ J.P. Laurens. Ông tiến bộ quá nhanh, nhiều tranh giá trị ra đời lúc này. Gởi tranh dự thi nhiều nơi, được rất nhiều giải thưởng. Lần tiếng tăm vang dội nhiều nhất là đoạt giải nhì cuộc triển lãm lớn do Hội Nghệ Sĩ Quốc Gia Pháp tổ chức tại Paris, ngày 1 tháng 5 năm 1932. Ông đã gởi dự ba (3) bức: "Mụ Thày Bói", "Bến Ga Monparnasse" và "Người Đàn Bà Cài Đầu".
Tranh của ông không nhiều, số lớn nằm trong các sưu tập ở Pháp, ở Ý. Một số chân dung vẽ rất tinh tế (các nhà phê bình thuờng ví nét vẽ chân dung của Lê Văn Đệ với Foujita; nhưng Lê Văn Đệ còn giữ được nét Á Đông hơn) . Các nhân vật trong tòa thánh Vatican như "Chân Dung Đức Giáo Hoàng Pie XI", "Chân Dung Đức Hồng Y Verdier", ... một số chân dung các thiếu nữ người Ý, Pháp như "Mỹ Nhân Ở Capri" và "Chân Dung Tự Họa". Một số tranh nghiêng về đề tài tôn giáo như: "Thánh Mẫu Nhân Từ", "Thánh Mẫu Kiểu Á Đông", "Thánh Mẫu Madeleine" là những bức tiêu biểu.
Rất nhiều báo chí trong lúc bấy giờ viết bài khen ngợi ông hết lòng. Bức "Bến Ga Montparnasse" được in vào sách và ông được nhận vào Hội Nghệ Sĩ Quốc Gia Pháp. Là nguời Á Đông đầu tiên vào hội cũng nhờ tài năng và tiếng tăm lừng lẫy đó, người họa sĩ trẻ Việt Nam, lúc ấy hai mươi lăm (25) tuổi, được một học bổng qua La Mã và Hy Lạp khảo sát và nghiên cứu.
Xin được trích sau đây một đọan trong chương "Vào Vatican" trong quyển "Một Nhà Họa Sĩ Ta: Lê Văn Đệ" do Nguyễn văn Hanh viết và xuất bản tại Saigon năm 1939, cũng để đọc lại lối hành văn lúc ấy:
"Năm 1936, Lê Văn Đệ được vào đền Vatican xếp đặt các gian phòng Đông-Pháp và luôn cả Á Châu. Từ Tiểu Á Châu, Thiên Trước, Mã Lai, Xiêm La, Nam Dương quần đảo, Trung Hoa, Nhật Bản đến Úc Châu trong cuộc Đấu Xảo báo chí toàn cầu sẽ mở ra năm ấy.
Lê Văn Đệ chỉ huy kiến trúc, điêu khắc, trang sức, hội họa, gia cụ. Dưới quyền họa sĩ da vàng có một (1) nhà kiến trúc, một (1) nhà điêu khắc, ba (3) họa sĩ, một (1) kỹ sư, năm (5) tay trang sức và hai mươi (20) phu; cả thảy là người mũi cao da trắng!
... Cuộc Đấu Xảo này có trên ba mươi (30) nước dự. Sau ban trị sự định mỗi xứ gửi tài tử mình đến. Pháp sai qua nhà kiến trúc đại danh Hilt, có phần thưởng thành Rome, và nhà đại họa sĩ Bouleau.
Lê Văn Đệ được lãnh công việc trong tòa thánh, còn nhiều tài tử rành nghề lại không có, thật đáng phục tài. Xưa nay các tài tử có phần thưởng thành Rome chỉ mong ước được tòa thánh mướn mà thôi. Biết bao nhiêu người không được đắc vọng! Nay một họa sĩ ta vào được thì biết Lê Văn Đệ có tài quán chúng dường nào! Thầy của Lê Văn Đệ, ông Victor Tardieu, chưa được Vatican giao việc lần nào! Dầu vậy, lúc hay tin học trò mình làm công việc trong Vatican cũng như Raphael, Micheal Angelo, chắc ông cũng tự đắc lắm!
Làm trong Vatican bốn (4) tháng trường, từ chín giờ mai đến mười hai giờ khuya, chỉ xả hơi ba giờ để ăn uống.
Khi làm xong, phần việc Lê Văn Đệ đẹp nhứt. Đáng để ý hết là bức tranh "Thánh Nữ Bồng Thánh Trẻ Hài Nhi" ... Đức Giáo Hòang bằng lòng đến đỗi Ngài cho vào yết kiến và cho hôn nhẫn. Được vào bệ kiến Đức Phalpha không phải dễ. Lại hôn nhẫn, trong đạo, cũng là một danh dự tối trọng ..." (Sách đã dẫn, trang 53)
Sau gần mười năm ở Âu Châu, năm 1939, ông từ Paris về thăm gia đình và ở lại luôn, muốn đóng góp sức mình cho nghệ thuật đất nước. Cùng trong năm trở về này ông đứng ra thành lập hội Hội F.A.R.T.A (Foyer de l'Art Annamites: Nhóm Nghệ Thuật Annam) quy tụ các họa sĩ tài danh lúc bấy giờ như: Tô Ngọc Vân, Nguyễn Gia Trí, Trần Văn Cẩn, Nguyễn Tường Lân, Nguyễn Văn Tị ... Tổ chức triển lãm gây tiếng vang lớn, với nhiều tác phẩm giá trị.
Ngoài bột, màu, sơn dầu. Lê văn Đệ nổi tiếng nhất là lụa, cũng như Nguyễn Phan Chánh, người bạn đồng khóa với ông. Nhưng hai tính chất của hai bực thầy về tranh lụa Việt Nam khác nhau. Tranh Lê Văn Đệ óng chuốt, có tính đài các, quí phái, ngược lại tranh Nguyễn Phan Chánh tạo mặt phẳng dẹt, giữa một gam màu nâu cố hữu, bình dị, mộc mạc, mang đầy âm sắc quê hương. Tranh lụa của hai ông này rất hiếm, khó tìm thấy.
Năm 1942, công chúng yêu nghệ thuật ở miền Nam lần đầu tiên được xem tận mắt bức tranh lụa "Rèm Thưa" của ông tại Hội Chợ Triển Lãm Mỹ Thuật Quốc Tế lần thứ nhất năm 1962, to chức tại vườn Tao Đàn, Sài Gòn. được thưởng lãm bức "Nắng Hè" rất nổi tiếng của ông. Bức tranh lụa này ông vẽ năm 1954 tại Hà Nội. Năm 1959, Sở Văn Hóa Thông Tin Hoa Kỳ đã in trang đầu quyển lịch Tết để tặng bạn đọc. Tấm tranh này làm nhớ lại bức sơn dầu của ông vẽ năm 1934: "Trong Gia Đình" cũng bố cục mẹ bồng con nằm võng và thêm nhiều nhân vật, đã triển lãm tại Milan (Ý) và đã được Bộ Trưởng Thương Mâi Pháp Lamoureux mua về để treo tại Viện Bảo Tàng Luxembourg.
Ông là một họa sĩ Á Châu đầu tiên có tranh ở đó. Cùng thời với ông, lúc ấy, tên tuổi họa sĩ Nhật Fujita đã lẫy lừng khắp nơi, cũng chưa có cái vinh dự ấy.
Tưởng nhớ họa sĩ bậc thầy Lê Văn Đệ, mong sao có một quyển sách riêng về ông, cũng như họa sĩ lỗi lạc Nguyễn Gia Trí, hai tên tuổi lớn ở miền Nam, chưa được nghiên cứu và phồ biến nhiều ...
Trong "Các Họa Sĩ Trường Cao Đẳng Mỹ Thuật Đông Dương" do Nhà Xuất bản Mỹ Thuật Hà Nội in năm 1993. Tác giả Nguyễn Quang Phòng, đã không công bằng khi nhắc đến các họa sĩ đã từng tốt nghiệp trường Cao Đẳng Mỹ Thuật Đông Dương ở miền Nam. Nhất là hai vị Giám Đốc của hai trường Quốc Gia Cao Đẳng Mỹ Thuật Gia Định và Cao Đẳng Mỹ Thuật Huế: Lê Văn Đệ và Tôn Thất Đào, chỉ nhắc qua vài dòng về Lê Văn Đệ và không thấy in tranh của hai ông. Còn nhiều họa sĩ, giáo sư như: Nguyễn Văn Long, Lưu Đình Khải, Lê Yên, U Văn An ... đều tốt nghiệp ở Cao Đẳng Mỹ Thuật Đông Dương tuyệt nhiên bị quên lãng ...
Bà Lê Văn Đệ nghe nói hiện cũng đang ở Mỹ, và những họa sĩ trong các khóa đầu tiên tại trường Cao Đẳng Mỹ Thuật Gia Định do vị thầy khả kính Lê Văn Đệ hướng dẫn hiện sống tại Mỹ, có thể kể: Nữ Họa Sĩ Trương thị Thịnh, Vũ thị Ngà ... ở Bắc California, Nguyễn Thanh Thu, Nguyễn Trung; ở Nam California , Thái Bá (đã về sống tại Huế), Nguyễn Văn Minh (Virginia), Nguyễn Tánh Đệ (Hiếu Đệ) ở Michigan ... và nhiều khóa kế tiếp xuất thân từ "Lò Lê Văn Đệ"rất nổi tiếng hiện nay như: nhà điêu khắc Lê Thành Nhơn (vừa mất tại Úc ngày 1 tháng mười một năm 2002), Đỗ Quang Em, Nguyễn Trung, Hồ Hữu Thư, Nguyễn Lâm, ... (Việt Nam). Nguyễn Phước (Minesota), Nguyễn Khai, Nguyễn thị Hợp ... (Nam California và nhiều họa sĩ nổi tiếng khác nữa ...
Chúng ta còn giữ được những kỷ niệm gì về Thầy? Tôi không xuất thân từ trường Mỹ Thuật Gia Định, nhưng có hai năm trong hai giai đoạn ngắn học ở đó: năm Dự Bị và năm Sư Phạm . Còn nhớ, năm 1959 vào học lớp Dự Bị, tại dãy nhà sau trại gia binh, giờ trang trí ngồi bàn với Hồ Hữu Thủ, Mai Chững ... Những người vẽ Hình Họa khá, được lên vẽ cùng năm thứ nhất, vào tuần lễ tập vẽ than (fusain). Cuối tuần được thầy Lê Văn Đệ vào sửa bài. Làm Giám Đốc nhưng đích thân dạy lớp căn bản nhất, tôi nhớ mãi. Đó là một người thầy sửa bài hay nhất. Chỉ cần một nét quệt, ngón tay của Thầy vào bài thấy ngay chỗ sai, nét than bay bớt đi, nét nhấn khối đậm thêm, hình vẽ mới được chắc, độ đậm nhạt cũng rõ ràng ...
¨Là một họa sư bậc thầy về tranh lụa Việt Nam. Am hiểu sâu rộng nghệ thuật phương Tây cũng như phương Đông. Luôn để tâm trí và tấm lòng mình trong việc giáo dục , đào tạo lớp môn sinh nối tiếp. Có công lớn sáng lập lại trường Cao Đẳng Mỹ Thuật Gia Định, đặt nền móng vững chắc cho Nghệ Thuật Hiện Đại Miền Nam. Có thể mượn lời của nhà viết lịch sử hội họa nghiêm túc là Huỳnh Hữu Uỷ để kết luận:
"Sự đóng góp của ông quả là khá lớn. Đối với thế giới, ông đã làm vẻ vang cho giống nòi, đối với trong nước thì ông đã xây dựng được một đội ngũ nghệ sĩ tài năng để nhân lên mãi cuộc sống phong phú, đa dạng, có gốc gác và rất hiện đại."
Virginia, Tháng Hai, 2003
Đinh Cường
Ghi Chú Thêm:
- Lê Văn Đệ, là một người công giáo thuần thành, từ năm 1939, ông đã được Đức Cha Celso - Costantins, thư ký toà truyền goáo Vatican làm lễ rửa tội, ông có tên thánh là Celso - Léon.
-Những báo và sách có viết về Lê Văn Đệ:
Pháp:
·Le Journal des Débats (29 Avril 1932) bài của Pierrens
·L'oeuvre ( 3 Mai 1932) bài của Tabarrant
·Les Artistes d'Aujourd'hui ( 15 juin 1932) bài của A. Pascal Lévis
·La Revue Moderne Illustrée des Arts et De La Vie (15 Sept. 1932) bài của Clement Morro
·Le Temps ( 29 Avril 1931) bài của Th. Sisson
·Gallaria Pesario - Milano - Esposizione del Pittore Indocenese Le Vande (1934) tác  giả: Anselmo Bucci

                    Việt Nam:
                ·Báo Đồng Nai số 14 (ngày 1 tháng 9 năm 1932) bài phê bình triển lãm Lê Văn Đệ của 
                 Cử Nhân Đoàn Quan Tuấn
                ·Lục Tỉnh Tân Văn (ngày 19 tháng 10 năm 1934)

·Nam Kỳ Điạ Phận số 1411 (ngày 16 tháng 7 năn 1936)
Sách:
·Nguyễn Văn Hanh: Một Nhà Họa Sĩ Ta: Lê Văn Đệ (xuất bản năm 1939. Saigon)
·Nguyễn Văn Phương: Nghệ Thuật Việt Nam Hiện Đại (Nha Mỹ Thuật Học Vụ Bộ Giáo

                     Dục Việt nam Cộng Hòa ấn hành năm 1962)

·Huỳnh Hữu Uỷ: Địa Chí Văn Hóa TP Hồ Chí Minh (nhà xuất bản TP. HCM.1990) 

Lê Văn Đệ - Nghệ sĩ hội họa bậc thầy Nguyễn Thanh

. Lê Văn Đệ (1906-1966), sinh tại Bến Tre. Nổi tiếng vẽ giỏi ngay từ nhỏ, học trường: Tabert (Sài Gòn), học vẽ thêm với họa sĩ Huỳnh Đình Tựu. Ra Hà Nội học mỹ thuật, Lê Văn Đệ là một trong 8/400 thí sinh đỗ khóa đầu tiên (1925) vào trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông dương ⁽¹⁾ và tốt nghiệp thủ khoa (1930) sau những năm học được coi là sinh viên xuất sắc của trường. Nhận học bổng SAMIPIC ⁽³⁾, sang Pháp (1931) tiếp tục học Mỹ thuật ⁽⁴⁾, Lê Văn Đệ bắt đầu nhận các giải thưởng nghệ thuật ở nước ngoài : 1 giải nhì (1933) tại Pháp, 1 giải nhất (1936) tại Ý, nhiều tranh của Lê Văn Đệ được chọn triển lãm và lưu giữ tại viện Bảo tàng Luxembourg (Pháp), Vatican (Ý) và Bảo tàng Mỹ thuật Aix La Chapelle. Năm 1939, họa sĩ về nước tiếp tục sáng tác, nghiên cứu hội họa. Năm 1942, thành lập nhóm Nghệ thuật An Nam (F.A.R.T.A : Foyer de l’Art Annamites) sinh hoạt mỹ thuật, triển lãm cùng thế hệ họa sĩ đàn em. Năm 1954, họa sĩ là Hiệu trưởng đầu tiên của trường Quốc gia Cao đẳng Mỹ thuật Sài Gòn (nay là Đại học Mỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh) cho đến khi mất (1966). Am tường nghệ thuật Đông và Tây phương, họa sĩ Lê Văn Đệ sở trường về sơn dầu và tranh lụa theo trường phái cổ điển (classicism), tân cổ điển (neo-classicism) có khuynh hướng dân tộc. Lê Văn Đệ được học trò kính yêu tạc tượng sau khi họa sĩ mất, hiện nay tượng nhà danh họa vẫn còn được lưu giữ tại trường Đại học Mỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh.

Xứ dừa Bến Tre thơ mộng của miền đất mới Nam bộ, nằm cặp bờ sông Hàm Luông hiền hòa là tụ điểm văn hóa lịch sử sung túc màu mỡ đến hôm nay vẫn còn in đậm dấu ấn rạng rỡ của nhiều tinh hoa ưu tú của dân tộc : nhà thơ yêu nước Nguyễn Đình Chiểu, Lê Anh Xuân, nhà văn hóa Ca Văn Thỉnh, tiến sĩ - nhạc sĩ Trấn Văn Khê, nữ tướng rừng dừa Nguyễn Thị Định… Cũng tại quê hương của phong trào Đồng Khởi này, cách đây đúng 110 năm, câu bé Lê Văn Đệ ra đời trong một gia đình công chức trung lưu, giàu nền nếp lễ giáo nho phong. Thân sinh là cụ Lê Quang Hòe “có hoa tay”, vẽ khéo, có đến 13 người con. Lê Văn Đệ là con trai thứ mười nên ở nhà thường gọi là Dix(đọc là đít-xờ) tiếng Pháp có nghĩa là mười). Vào tiểu học tại quê nhà chưa bao lâu, Lê Văn Đệ lên Sài Gòn tiếp tục học trường Taberd rồi ra Hà Nội theo dự định của gia đình là để học trường Luật hoặc trường Y. Nhưng Lê Văn Đệ có ước mơ theo Mỹ thuật. Do vậy, Lê Văn Đệ xin thi và đỗ vào học trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông dương (1925). Học với thầy hiệu trưởng họa sĩ người Pháp Victor Tardieu và giáo sư Joseph Inguivaberty. Thế hệ mỹ thuật tiền phong cùng thời hoặc nối tiếp sau này với Lê Văn Đệ và được nổi tiếng có : Nguyễn Phan Chánh, Nguyễn Gia Trí, , Lê Phổ, Tô Ngọc Vân, Trần Văn Cẩn …  Miệt mài gắn bó 5 năm với môn học yêu thích, Lê Văn Đệ đã được toại nguyện. chàng sinh viên mỹ thuật xứ dừa tốt nghiệp trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông dương (1930), với ghi nhận là họa sĩ sở trường về tranh lụa, sơn dầu và bích họa. Năm 1931, niềm hạnh phúc được nhân đôi, với thành tích sáng chói, Lê Văn Đệ được cấp học bổng SAMIPIC du học tại trường Quốc gia Cao đẳng Mỹ thuật Pháp. Theo thông lệ, Lê Văn Đệ lẽ ra phải qua một lớp học dự bị trước. Nhưng nhờ có thư giới thiệu đứa học trò ruột xuất sắc của thầy hiệu trưởng Victor Tardieu cùng với chất lượng một số tranh mang theo từ Việt Nam nên Lê Văn Đệ được nhận ngay vào học chính thức. Biết được đứa học trò giỏi, giáo sư uy tín của trường J. Pierre Laurence tình nguyện dạy riêng về tranh sơn dầu cho sinh viên Lê Văn Đệ vào ngay tại xưởng vẽ của mình, nên chàng sinh viên Việt Nam tiến bộ rất nhanh. Chỉ trong một thời gian ngắn, Lê Văn Đệ đã sáng tác hàng loạt tác phẩm có giá trị ấn tượng thu hút sụ chú ý của công luận và được chọn gởi đi tham gia triển lãm. Chỉ một năm vừa đặt chân tới “kinh đô nghệ thuật” Paris, Lê Văn Đệ đã có

                                                                          1

tác phẩm chiếm giải Nhì trong cuộc thi mỹ thuật do Hội Nghệ sĩ Quốc gia Pháp tổ chức ngày 1/05/1932. Lê Văn Đệ đã gởi đến tham gia với 3 tác phẩm : “ Mụ thầy bói”, “Sân ga Montparnasse”, “Thiếu nữ điểm trang”. Theo Đông Dương tuần báo, đã có hơn 40 tờ báo Pháp đưa tin và bình luận về các tác phẩm của Lê Văn Đệ. Chất lượng tranh của Lê Văn Đệ mỗi lúc một lên cao, danh tiếng họa sĩ ngày càng vang rộng. Họa phẩm “Trong gia đình” tác giả vẽ năm 1934 được triển lãm tại Milan (Ý). Với bố cục mẹ bế con nằm võng, kỹ thuật điêu luyện, bút pháp vững vàng và cách phối họp sắc màu sáng tạo, tinh tế mượt mà, bức tranh này được Bộ trưởng Thương mại Pháp Lamoureux mua về, đem trưng bày ở Bảo tàng Mỹ thuật Luxembourg tại Paris – Một thành công lớn cho tác giả đồng thời cũng là niềm tự hào cho nền mỹ thuật Việt Nam lúc bấy giờ, ngay đến như họa sĩ nổi danh Nhật Foujita cùng thời cũng chưa có được vinh dự ấy. Lê Văn Đệ chắc chắn cảm thấy hạnh phúc khi nhận biết mình là họa sĩ Á Đông đầu tiên có tác phẩm được trưng bày tại nơi vô cùng trang trọng. Nhớ lại trước đây, tranh của Lê Văn Đệ đã vinh dự được chọn tham gia cuộc triển lãm của Hội Nghệ sĩ Quốc gia Pháp – một cuộc triển lãm hoành tráng với sự  hiện diện tác phẩm của hơn 5.000 họa sĩ của  nhiều nước trên thế giới. Sau thành công đặc biệt này, Lê Văn Đệ trở hành người Việt Nam thứ nhất được kết nạp vào Hội Nghệ sĩ Pháp. Thành tựu mãi thăng hoa, niềm vui cứ nở rộn ràng, chàng sinh viên tài hoa đất Nam bộ tiếp tục nhận học bổng tu nghiệp thêm về hội họa tại Roma (Ý) vùng đất hứa phì nhiêu của nghệ thuật thời phục hưng ở châu Âu và tại Athena (Hy Lạp). Trong quyển sách “Một nhà họa sĩ ta : Lê Văn Đệ” (ở chương Vào Vatican), theo tác giả  Nguyễn Văn Hanh ⁽⁵⁾ : năm 1936, Lê Văn Đệ được vào đền Vatican xếp đặt các gian phòng Đông Pháp và luôn cả các nước Á châu gồm có Tiểu Á, Thiên Trước, Mã Lai, Xiêm La, Nam Dương quần đảo, Trung Hoa, Nhật Bản đến Úc Châu trong cuộc Đấu Xảo báo chí toàn cầu mở ra năm ấy. Lê Văn Đệ chỉ huy kiến trúc, điêu khắc, trang sức, hội họa, gia cụ. Dưới quyền họa sĩ da vàng có 1 nhà kiến trúc, 1 nhà điêu khắc, 3 họa sĩ, 1 kỹ sư, 5 chuyên viên trang trí... Tất cả đều là người da trắng ! …Cuộc Đấu Xảo này có trên 30 nước tham dự và có tặng thưởng của thành Rome (Ý). Nước Pháp cũng cử qua kiến trúc sư lừng danh Hilt và họa sĩ nổi tiếng Bouleau. Nhưng chỉ  một mình Lê Văn Đệ vinh hạnh được lãnh công việc trong tòa thánh trước bao nhiêu tài nhân nghệ thuật khác. Khi thực hiện xong công việc, bức bích họa của Lê Văn Đệ chiếm giải nhất, được giới mỹ thuật Ý hết lời ngợi khen. Cũng trong năm này, họa sĩ có sáng tác thêm 2 bức bích họa hoành tráng mang nội dung tôn giáo khác được lưu trữ tại viên Bảo tàng Vatican. Những thành tựu gắn liền với nhiều giải thưởng cao quí trong hoạt động mỹ thuạt của Lê Văn Đệ đã làm thay đổi cách nhìn nhận và đánh giá của nhiều người về nền mỹ thuật còn xuân trẻ buổi đầu của Việt Nam.

                Sau gần mười năm được coi là vừa nỗ lực tập huấn thêm vừa đem hết công sức tài năng hoạt động mỹ thuật, Lê Văn Đệ đạt nhiều thành tích rực rỡ ở nước ngoài, có thể được xem là ‘đem chuông đi đánh xứ người’. Với lòng tự hào, năm 1939, Lê Văn Đệ rời Paris trở về Việt Nam. Thật cao đẹp khi họa sĩ quyết định ở luôn lại với quê hương bên cạnh người thân để phục vụ cho nghệ thuật nước nhà. Trong khi, với uy tín và tài năng của mình, Lê Văn Đệ rất dễ có điều kiện đầy đủ và sống hạnh phúc với vợ con ở nước ngoài. Trong năm đầu, vừa chân ướt chân ráo mới trở lại quê nhà, với bản tính năng động và lòng yêu nghệ thuật bất biến, họa sĩ Lê Văn Đệ lại bắt tay ngay vào công việc  được coi là niềm đam mê nhất đời mãi phừng phực cháy trong lòng mình. Họa sĩ vừa hăng hái sáng tác và nghiên cứu, vừa đứng ra thành lập nhóm Nghệ thuật An Nam F. A. R. T. A  quy tụ các họa sĩ tài danh lúc bấy giờ như : Nguyễn Gia Trí, Tô Ngọc Vân, Trần Văn Cẩn, Nguyễn Tường Lân, Nguyễn Văn Tỵ…tổ chức triển lãm, gây được tiếng vang lớn với nhiếu tác phẩm giá trị.

                                                   2

                       

               Ngoài tác phẩm sơn dầu và bột màu, tranh lụa Lê Văn Đệ được coi là mảng tác phẩm làm dư luận quan tâm nhiều không kém người bạn đồng khóa Nguyễn Phan Chánh. Cả hai đều là những họa sĩ tài năng đáng coi là những bậc thầy về tranh lụa Việt Nam lúc bấy giờ. Nhưng họa phẩm vẽ lụa của mỗi tác giả đều bộc lộ những bản sắc độc đáo riêng nên kỹ thuật của hai nghệ sĩ có thể bổ túc điều tích cực cho nhau để đạt đến nghệ thuật cao hơn. Tranh lụa Nguyễn Phan Chánh đặc biệt được tạo theo mặt phẳng dẹt bàng bạc một gam màu nâu cố hữu, bình dị, mộc mạc chứa đựng một sắc điệu quê hương. Trong khi ở Lê Văn Đệ, tranh lụa mượt mà, óng ả, mang vẻ tinh tế, quý phái phảng phất nét đài cát phương Tây dù trong cuộc sống thường nhật, họa sĩ họ Lê hay nghiêng về sự dân dã . Điều này cũng dễ hiều vì Lê Văn Đệ có cơ hội được gần gũi, tiếp thu với cả hai cung cách vẽ lụa Đông Tây lúc còn học tập trong nước và khi du học hải ngoại. Trên tinh thần không ngừng khám phá sáng tạo, Lê Văn Đệ đã có những tìm tòi độc đáo như việc thay thế màu hóa học bằng cách dùng màu thiên nhiên chế tạo từ lá, vỏ cây hoặc đất đá để làm tăng thêm nét tự nhiên, trung thực và vẻ mêm mại của loại tranh này. Quá trình thực hiện một bức tranh lụa, họa sĩ cũng phả đi từng bước một: mỗi lần vẽ xong, phải rửa bằng nước vừa phải cho cặn màu trôi đi, sao đó mới lại nhuộm thêm… cũng không chà, cọ xát nhiều để tránh làm giảm độ mướt và bị xù lông của lụa. Làm như vậy, Lê Văn Đệ tạo được cho những bức tranh lụa vẻ mềm mại, thớ lụa rõ ràng, trông rất đài cát, Với bố cục mạch lạc, bức tranh lụa thực hiện theo kỹ thuật cải tiến như vậy, sẽ tạo cho người xem cái cảm giác nhẹ nhàng, lâng lâng thoát tục.. . nơi tâm hồn, để tạm quên đi cuộc sống thực tế tất bật bon chen. Có điều, do hoàn cảnh xã hội của nước ta ở thế kỷ trước, tranh lụa của hai họa sĩ đàn anh bậc thầy này hiện nay rất hiếm tìm thấy. Chỉ được biết là vào năm 1942, công chúng yêu nghệ thuật hội họa Nam bộ lần đầu tiên được dịp xem tận mắt bức tranh lụa “Rèm thưa” của danh họa Lê Văn Đệ tại Hội Chợ Triển lãm Mỹ thuật Quốc tế lần thứ nhất. Và năm 1962, tại Vườn Tao Đàn, Sài Gòn, khách yêu tranh cũng có dịp thưởng ngoạn bức tranh lụa rất nổi tiếng “Nắng hè” của Lê Văn Đệ, được họa sĩ sáng tác năm 1954, tại Hà Nội. Được biết, Sở Văn hóa Thông tin Hoa Kỳ tại Sài Gòn đã sử dụng bức tranh này in vào trang bìa của cuốn lịch Tết để tăng bạn đọc. Do quá bề bộn việc điều hành trường lớp và giảng dạy học trò, họa sĩ Lê Văn Đệ không có thời gian sáng tác được nhiều trong nửa sau cuộc đời khi họa sĩ trở về với đất nước quê hương. Dù vậy, bù lại cho họa sĩ là đã có thế hệ học trò giỏi kế tục sự nghiệp của người thầy tài năng đáng kính. Từ nữ họa sĩ tài sắc một thời Trương Thị Thịnh - phu nhân của họa sĩ chuyên vẽ màu nước Nguyễn Trí Minh - nổi tiếng về chân dung sơn dầu hay Nguyễn Thanh Thu điêu khắc, Nguyễn Văn Minh, Nguyên Khai, Hiếu Đệ (Nguyễn Tánh Đệ, có thời gian dạy Mỹ thuật tại trường Trung học Phan Thanh Gỉản, Cần Thơ) … đang sống ở hải ngoại, đến Nguyễn Trung, Nguyễn Thị Tâm, Đỗ Quang Em, , Hồ Hữu Thủ… (Việt Nam). Đinh Cường, một họa sĩ tên tuổi trước đây ở Việt Nam được nhiều người biết đã đánh giá Lê Văn Đệ “ là một họa sư bậc thầy về tranh lụa Việt Nam”. Vậy mà tiếc thay, trong suốt năm thập niên, có phải do hạn chế từ môi trường hoạt động nghệ thuật hay vì một nguyên nhân sâu xa nào mà Lê Văn Đệ ít khi được nhắc đến. Một họa sĩ tài năng thực sự, có tác phẩm giá trị được công nhận trong và ngoài nước và có cả một cuộc đời phục vụ cho sự nghiệp giảng dạy mỹ thuật cho học trò như Lê Văn Đệ thật ra rất đáng được vinh danh và to3 lòng ngưỡng mộ. Thế mà ngậm ngùi thay, có tác giả viết về mỹ thuật tỏ ra lơ là hoặc thiếu khách quan với một họa sĩ bậc thầy quá cố thì thật là chuyện không bình thường trong thế giới nghệ thuật !

                  Dù không trực tiếp làm văn học nghệ thuật, chúng ta cũng cần có thái độ và tấm lòng trân trọng nghệ sĩ vì đó là những con người mà tạo hóa đã gán cho một cơ duyên hầu như

                                                                         3

suốt đời thường phải sống long đong trong cảnh khó khăn nghèo đói để theo đuổi nghiệp dĩ. Do vậy, có lẽ ta nên mở rộng tấm lòng bao dung khi thấy họ cũng có những phút giây nông nổi, trót lỡ đánh đồng tư tưởng để chịu ngậm ngùi trước tên tuổi và sự nghiệp có thể bị chìm dần vào lãng quên của lịch sử.

               Nam bộ là không gian của một miền đất mới, chỉ mới hình thành hơn ba trăm năm. Không thuận lợi được như những nơi khác, ở vùng đất rộng người thưa, lắm cây lành trái ngọt, tôm cá đủ đầy này, vẫn còn thiếu thốn nhiều yếu tố trong đó có con người. Đã ít ỏi lại thiếu trải nghiệm, nhân tài thực sự ở Nam bộ như loài hoa hiếm hoi chẳng dễ tìm. Có được một họa sĩ tài năng như Lê Văn Đệ quả là một điều đáng hảnh diện không chỉ cho một địa phương mà còn cho cả ba miền đất nước. Trường Cao đẳng Mỹ thuật Gia Định mà Họa sĩ Lê Văn Đệ được cử làm hiệu trưởng đầu tiên, là đứa em sinh sau đẻ muộn so với trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương. Nhưng cả nhà trường và hiệu trưởng Lê Văn Đệ đều đã đóng một vai trò quan trọng trong lịch sử văn hóa nghệ thuật nước nhà. Về chức năng và chuyên môn của Lê Văn Đệ, ta có thể công bình thẩm định họa sĩ đã làm tròn và có những thành tựu đóng góp không ít cho nền nghệ thuật dân tộc. Bên cạnh Nguyễn Phan Chánh họa sĩ nổi tiếng về tranh lụa được tôn vinh từ lâu, với sự cống hiến to lớn thể hiện bằng nhân cách và tài vẽ sơn dầu, bích họa, nhất là tranh lụa, họa sĩ Lê Văn Đệ thật xứng đáng và hội đủ điều kiện để được tôn vinh là nghệ sĩ hội họa bậc thầy của nền mỹ thuật Việt Nam.

     04.2016

                                                                                                              

                   

* ⁽¹⁾ École Supérieure des Beaux-Arts de l’Indochine : Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương do họa sĩ Pháp

       Victor Tardieu  (cùng với họa sĩ Nam Sơn) sáng lập vào năm 1925 và làm hiệu trưởng. Khóa đầu tiên

       của trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương ( École Supérieure des Beaux-Arts de l’Indochine), lấy 8/400 

       người. Lê Văn Đệ cùng với Nguyễn Tường Tam (nhà văn Nhất Linh), Lê Phổ, Nguyễn Phan Chánh, Mai

       Trung Thứ, Lê An Phan, Công Văn Trung và George Khánh.  

     ⁽²⁾  Victor Tardieu (1870-1937) : họa sĩ nổi tiếng Pháp, tác giả nhiều bức tranh hoành tráng giá trị ở Pháp và

      Việt Nam. Họa sĩ là người có công rất lớn trong việc đào tạo thế hệ họa sĩ nổi tiếng đầu tiên ở Việt Nam như:

      Lê Văn Đệ, Nguyễn Gia Trí, Bùi Xuân Phái, Nguyễn Phan Chánh, Tô Ngọc Vân…

    ⁽³⁾  SAMIPIC : Société d’Amélioration Morale, Intellectuelle et Physique des Indigènes de Cochinchine : Hiệp

      hội Đức, Trí và Thể dục của người bản xứ Nam Kỳ.

     ⁽⁴⁾   tại École Nationale Supérieure des Beaux-Arts : Trường Quốc gia Cao đẳng Mỹ thuật (Pháp)

     ⁽⁵⁾  Xuất bản tại Sài Gòn, năm 1939.

                                                                         

 Nguyễn Quốc Tuấn (tư liệu - ảnh)

NGÔI SAO SÁNG GIỮA PARIS VỚI TÁC PHẨM "KIDS PLAYING IN THE GARDEN - NHỮNG ĐỨA TRẺ CHƠI TRONG VƯỜN" CỦA LÊ VĂN ĐỆ.... ( Bức tranh này có giá ước đấu cao nhất trong phiên đấu mang tên “Mùa xuân châu Á” sẽ diễn ra vào thứ Sáu ngày 14.6.2019 tại NĐG Drouot Pháp) LÊ VĂN ĐỆ (1906-1966) Kids playing in the garden. 1942 (1947)? Sơn dầu. 86 x 105cm Giá ước đấu: 80.000 - 120.000 € Thứ hai đầu tuần chúng ta lại tiếp tục với những bức tranh trong truyền thuyết. Nhưng lần này chúng ta chuyển hướng từ Hongkong sang Paris để thăm nom bức "Kids in the garden" của Lê Văn Đệ. Đây là một trong những tác phẩm hiếm, quá hiếm của Lê Văn Đệ, mấy năm rồi mới thấy một bức tranh sơn dầu của Lê Văn Đệ được đem đấu giá. Lê Văn Đệ sinh ngày 28.8.1906 tại Mỏ Cày, Bến Tre trong một gia đình công giáo. Tốt nghiệp thủ khoa khóa đầu tiên Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương (1925-1930) cùng với Mai Trung Thứ, Lê Phổ, Nguyễn Phan Chánh, Công Văn Trung. Vì thành tích học tập tốt nên được Hiệu trưởng Victor Tardieu viết thư giới thiệu được chuyển thẳng vào học mỹ thuật tại Trường Quốc gia Cao đẳng Mỹ thuật Paris… Ông là người Việt Nam đầu tiên và duy nhất được Nhà nước và Toàn quyền Pháp giao cho giữ chức vụ Giám đốc Trường Mỹ thuật do Pháp thành lập. Là giám đốc đầu tiên của Trường Quốc gia Cao đẳng Mỹ thuật Sài Gòn khi thành lập năm 1954. "Kids in the garden" của Lê Văn Đệ được sáng tác năm 1947 cùng một phong cách với bức “Threes boy” đã được đấu tại Sotheby’s Hongkong ngày 5.4.2015. Chỉ với gam màu nâu và xanh lá cùng các sắc độ; với đề tài sinh hoạt đậm chất Việt cùng những em bé dễ thương đang chơi đùa trong khu vườn bên ao nước với hiên nhà phía xa xa…đây chắc chắn sẽ là chủ đề gây thương nhớ khi mà nhiều người Việt như thấy mình ở trong đó. Ngoài độ hiếm quý về tên tuổi, ngoài yếu tố năm tháng, lịch sử …thì nội dung tác phẩm là điều sẽ khiến nhiều người thích thú. Nếu Tạp chí có tiền để mua, chắc chắn sẽ mua bức này bởi chủ đề gia đình cùng những em bé xinh xắn hết sức đáng yêu…luôn là những giá trị trường tồn trong văn hóa Việt nói riêng và thế giới nói chung. Bức tranh có giá ước đấu 80.000 - 120.000 Euro sẽ được chốt đấu với giá nào vẫn là điều khó đoán. Chắc chắn sẽ là một mức giá cao những có thể sẽ không cao quá bởi "có thể chăng" NST Việt vẫn cứ ưu ái hơn trước tiên cho hai chất liệu truyền thống là sơn mài, lụa… P/S: Cảm ơn người bạn yêu nghệ thuật đã gửi thông tin đường link đấu cho Tạp chí về bức tranh này. (Hoàng Anh)NGÔI SAO SÁNG GIỮA PARIS VỚI TÁC PHẨM "KIDS PLAYING IN THE GARDEN - NHỮNG ĐỨA TRẺ CHƠI TRONG VƯỜN" CỦA LÊ VĂN ĐỆ.... ( Bức tranh này có giá ước đấu cao nhất trong phiên đấu mang tên “Mùa xuân châu Á” sẽ diễn ra vào thứ Sáu ngày 14.6.2019 tại NĐG Drouot Pháp) LÊ VĂN ĐỆ (1906-1966) Kids playing in the garden. 1942 (1947)? Sơn dầu. 86 x 105cm Giá ước đấu: 80.000 - 120.000 € Thứ hai đầu tuần chúng ta lại tiếp tục với những bức tranh trong truyền thuyết. Nhưng lần này chúng ta chuyển hướng từ Hongkong sang Paris để thăm nom bức "Kids in the garden" của Lê Văn Đệ. Đây là một trong những tác phẩm hiếm, quá hiếm của Lê Văn Đệ, mấy năm rồi mới thấy một bức tranh sơn dầu của Lê Văn Đệ được đem đấu giá. Lê Văn Đệ sinh ngày 28.8.1906 tại Mỏ Cày, Bến Tre trong một gia đình công giáo. Tốt nghiệp thủ khoa khóa đầu tiên Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương (1925-1930) cùng với Mai Trung Thứ, Lê Phổ, Nguyễn Phan Chánh, Công Văn Trung. Vì thành tích học tập tốt nên được Hiệu trưởng Victor Tardieu viết thư giới thiệu được chuyển thẳng vào học mỹ thuật tại Trường Quốc gia Cao đẳng Mỹ thuật Paris… Ông là người Việt Nam đầu tiên và duy nhất được Nhà nước và Toàn quyền Pháp giao cho giữ chức vụ Giám đốc Trường Mỹ thuật do Pháp thành lập. Là giám đốc đầu tiên của Trường Quốc gia Cao đẳng Mỹ thuật Sài Gòn khi thành lập năm 1954. "Kids in the garden" của Lê Văn Đệ được sáng tác năm 1947 cùng một phong cách với bức “Threes boy” đã được đấu tại Sotheby’s Hongkong ngày 5.4.2015. Chỉ với gam màu nâu và xanh lá cùng các sắc độ; với đề tài sinh hoạt đậm chất Việt cùng những em bé dễ thương đang chơi đùa trong khu vườn bên ao nước với hiên nhà phía xa xa…đây chắc chắn sẽ là chủ đề gây thương nhớ khi mà nhiều người Việt như thấy mình ở trong đó. Ngoài độ hiếm quý về tên tuổi, ngoài yếu tố năm tháng, lịch sử …thì nội dung tác phẩm là điều sẽ khiến nhiều người thích thú. Nếu Tạp chí có tiền để mua, chắc chắn sẽ mua bức này bởi chủ đề gia đình cùng những em bé xinh xắn hết sức đáng yêu…luôn là những giá trị trường tồn trong văn hóa Việt nói riêng và thế giới nói chung. Bức tranh có giá ước đấu 80.000 - 120.000 Euro sẽ được chốt đấu với giá nào vẫn là điều khó đoán. Chắc chắn sẽ là một mức giá cao những có thể sẽ không cao quá bởi "có thể chăng" NST Việt vẫn cứ ưu ái hơn trước tiên cho hai chất liệu truyền thống là sơn mài, lụa… P/S: Cảm ơn người bạn yêu nghệ thuật đã gửi thông tin đường link đấu cho Tạp chí về bức tranh này. (Hoàng Anh)