Họa sĩ ALIX AYMÉ (1894 -1989)

LACQUER IMPRESSIONIST/ 

TRƯỜNG PHÁI SƠN MÀI ẤN TƯỢNG

Bộ phim tài liệu về một "cuộc đời ngoại hạng" Công ty Fletcher/Copenhaver Fine Art được Joel Fletcher và John Copenhaver thành lập vào năm 1993 tại Fredericksburg, bang Virginia. Trong một chuyến đi tới Pháp cách đây hơn 10 năm, đôi bạn đã lần đầu tiên biết đến tranh của Alix Aymé. Fletcher kể: “Chúng tôi mua một bức tranh màu nước trên lụa, khổ nhỏ tuyệt đẹp của bà và đưa lên website của công ty. Không lâu sau đó, chúng tôi có được liên hệ với Pascal Lacombe và Guy Ferrer - hai người bạn thân của Alix Aymé”. Trong suốt một thập niên sau chuyến đi Pháp và mua được tác phẩm của Alix Aymé, Fletcher và Copenhaver say mê tìm hiểu về nữ họa sĩ người Pháp. Từ đó, họ biết đến cuộc sống và sáng tác đầy những biến động của Alix Aymé cũng như những thảm kịch mà bà đã chịu đựng trong đời. “Bà là một họa sĩ vĩ đại và rất nổi tiếng vào thời của mình, nhưng sau khi bà qua đời, Alix Aymé hoàn toàn bị lãng quên”, Fletcher cho biết. Cuộc đời thực của nữ họa sĩ người Pháp chẳng khác gì một bộ phim truyện, đúng hơn là một bi kịch với những chương được viết bởi chiến tranh, bởi những mất mát khôn nguôi và trên hết là một tình yêu lớn lao dành cho nghệ thuật. Đó chính là lý do để Joel Fletcher và John Copenhaver quyết định làm một bộ phim tài liệu về Alix Aymé với sự cộng tác của nhà làm phim Paul Lewis thuộc Hãng Subterracon Films ở Fredericksburg. Alix Angèle Marguerite Aymé sinh năm 1894 tại Marseille, thuở nhỏ học cả âm nhạc lẫn hội họa nhưng quyết định hiến dâng đời mình cho mỹ thuật sau khi lên Paris và gặp nhà danh họa Maurice Denis, được ông hướng dẫn vào nghề. Năm 1920, bà lập gia đình lần đầu với giáo sư văn học Paul de Fautereau-Vassel rồi cùng chồng sang sống tại Thượng Hải (bức tranh Hai đứa bé say ngủ có lẽ được bà vẽ vào thời gian này), kế đó là Hà Nội. Sau khi chia tay với giáo sư Fautereau-Vassel ở Paris, bà đưa con trai đầu Michel trở lại Đông Dương, đến năm 1931 thì tái hôn với đại tá Georges Aymé - người sau này lên cấp tướng và trở thành phụ tá cho trung tướng Eugène Mordant, tư lệnh quân đội viễn chinh Pháp tại Đông Dương và có với ông con trai thứ hai François. Những năm 1930, bà du hành sang Lào và trở thành bạn của gia đình vua Sisavang Vong lúc bấy giờ, từng vẽ tranh tường tại cung điện hoàng gia Lào tại Luang Prabang. Còn thời gian sống tại Hà Nội, bà được mời giảng dạy tại Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương, nhờ đó mà bà khám phá chất liệu sơn mài truyền thống của người Việt và đã gắn bó với chất liệu này cho tới cuối đời. Alix Aymé làm tranh sơn mài Nhưng cuộc đời Alix Aymé không bình yên như bức tranh Hai đứa bé say ngủ cũng như các tác phẩm phong cảnh, tĩnh vật, chân dung thiếu nữ đặc sắc của bà. Khi quân Nhật chiếm Đông Dương, tướng Georges Aymé bị bắt và đưa vào một trại tập trung. Những ngày tháng đó, Alix Aymé và 2 con trai phải sống trong cảnh khốn quẫn cho tới khi chiến tranh kết thúc. Trong bão tố chiến tranh, con trai lớn Michel của bà bị sát hại vào năm 1945 khi mới 19 tuổi. Hai ngày sau khi Michel bị giết, tướng Georges Aymé được giải thoát khỏi trại tập trung của quân Nhật và đưa về Paris trong tình trạng suy kiệt và qua đời không lâu sau đó. Cái chết của Michel đã ám ảnh Alix Aymé suốt phần đời còn lại của bà và chỉ có nghệ thuật mới là nơi trú ẩn của tâm hồn bà sau những bão giông. Alix Aymé đã sáng tác không ngừng cho tới những năm tháng cuối đời. Bà mất năm 1989 ở tuổi chín mươi lăm và để lại cho đời biết bao tác phẩm với nhiều chất liệu tạo hình. Bà vẽ tranh sơn dầu trên toan, tranh màu nước trên lụa, làm tranh sơn mài và tranh kính cho nhà thờ.